حضور و جایگاه ارگونومی

ارگونومی در سازمانها و ادارات:

کار در یک محیط اداری اغلب به عنوان کار با ریسک پایین و کم خطر در نظر گرفته می شود در حالی که کارکنان اداری در مواجهه با ریسک فاکتورهایی از قبیل فعالیت های طولانی مدت با حرکات تکراری زیاد، بدون تحرک، کار کردن در وضعیت های بدنی نادرست به علت طراحی نامناسب ایستگاه کاری، سطح بالای تمرکز، بار کاری زیاد، شرایط نامناسب محیطی (دما، روشنایی و صدای نامطلوب) و فاکتورهای روانی-اجتماعی می باشند. مهمترین مشکلات ناشی از این ریسک فاکتورها شامل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، استرس و فشار روانی و خستگی بینایی می باشد.

ارگونومی اداری به مطالعه تعاملات انسان با محیط های اداری پرداخته و با طراحی مناسب محیط اداری، به پیشگیری از اختلالات اسکلتی- عضلانی، حفظ سلامت جسمی و روانی کارکنان و افزایش بهره وری سازمانی می پردازد.

طراحی ارگونومی اداری شامل موارد زیر می باشد:

• سازمان: طراحی شغل و برنامه کاری
• محیط اداری: روشنایی، دما، صدا، رنگ و طراحی چیدمان اداره (layout)
• ایستگاه کاری: مبلمان، صندلی، ملزومات، سخت افزار و نرم افزار
• کارکنان: ویژگی های فردی

ارگونومی در صنایع تولیدی:

در صنایع تولیدی، محدوده ی وسیعی از مشاغل (از کارهای مدیریتی گرفته تا کارکنانی که به طور مستقیم در تماس با کار و تولید محصول می باشند) موجود می باشد. با توجه به شرایط کاری در صنایع، ریسک فاکتورهای متعددی از قبیل کارهای سخت بدنی، شرایط نامناسب محیطی (سرما، گرما، روشنایی کم، صدا و ارتعاش)، ضریب ایمنی پایین، اعمال نیرو در وضعیت های نامناسب بدنی به مدت طولانی، حمل دستی بار، نوبت کاری، ایستادن یا نشستن های طولانی مدت، فقدان کنترل کارکنان بر روی نتیجه کار و روابط مدیریت و سرپرست با کارکنان وجود دارد. مهمترین مشکلات ناشی از این ریسک فاکتورها شامل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، فرسودگی شغلی (خستگی جسمی و روانی مزمن)، افزایش میزان حوادث، کاهش کارایی کارکنان و در نتیجه کاهش بهره وری صنایع می باشد.

ارگونومی در این صنایع، تعاملات انسان (به عنوان جزئی از یک سیستم) با کل سیستم کاری را مورد مطالعه قرار می دهد و سیستم کاری را متناسب با تواناییها، قابلیت ها و محدودیت های انسان طراحی می کند که از طرفی سلامت، راحتی و آسایش انسان را حفظ و ارتقاء دهد و از طرف دیگر بهره وری صنایع را بهبود بخشد.

با توجه به اهمیت بسزایی که این نوع از صنایع در پیشبرد اهداف صنعتی و اقتصادی هر جامعه دارد و از طرفی به دلیل پیچیدگی های خاصی که در سیستم های کاری صنایع فرآیندی وجود دارد، لذا بر اساس خط مشی شرکت بهبود کار پایدار، ارگونومی در این صنایع به صورت مجزا مورد توجه قرار گرفته است. صنایع فرآیندی با توجه به ماهیت کاری شان، تنوع بسیار زیادی از کارها را در بر می گیرند که هم کارهای فیزیکی و هم کارهای شناختی را شامل می شود. از مهمترین ریسک فاکتورها در این صنایع، اعمال نیرو در وضعیت های نامناسب بدنی، نوبت کاری، شرایط جوی نامناسب، تمرکز حواس پایین (بار فکری زیاد) و نشستن های طولانی مدت در اتاق کنترل می باشد که منجر به مشکلاتی از قبیل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، استرس شغلی، افزایش میزان خطای انسانی و بروز حوادث فاجعه آمیز می شود.

با استقرار و پیاده سازی اصول ارگونومی در این صنایع می توان فضای کاری اپراتورهای اتاق کنترل و همچنین اپراتورهای سایت (کارکنان عملیاتی) را در راستای حفظ سلامتی و ایمنی کارکنان، کاهش بروز خطای انسانی و در نتیجه افزایش بهره وری و کاهش رخداد حوادث، طراحی کرد.

ارگونومی در مشاغل خدماتی:

این گونه مشاغل شامل خدمات درمانی، آتش نشانی، پلیس، نیروهای نظامی، حمل و نقل، شهرداری، آب و فاضلاب و تمامی مشاغلی که باید بصورت شبانه روزی و ۲۴ ساعته ارائه خدمات کنند، می باشد. با توجه به اهمیت و نقش این مشاغل برای ارائه خدمات با کیفیت مناسب و بصورت شبانه روزی به جامعه، شاغلان نوبت کار باید ساعات شب را در بیداری بسر برند و علاوه بر آن با توجه به ماهیت غیرقابل پیش بینی مشاغل، حجم کار زیاد، سر و کار داشتن با شرایط  بحرانی افراد جامعه، نشستن یا ایستادن های طولانی مدت هنگام انجام وظیفه، فقدان حمایتهای روانی، گوش به زنگ بودن و ارائه خدمات لازم در شرایط بحرانی، به عنوان حرفه های تنش زا شناخته می شوند.

شاغلان در معرض ابتلا به مشکلات سلامتی جسمی و روانی از قبیل استرس شغلی، فرسودگی شغلی، خستگی مزمن، مشکلات خانوادگی و اجتماعی و مشکلات بهداشتی (کم خوابی، گوارشی و عروقی) ناشی از نوبت کاری و اختلالات اسکلتی-عضلانی در نواحی مختلف بدن می باشند. ارگونومی در این مشاغل با مناسب سازی محیط کار از نظر شرایط فیزیکی و محیطی، طراحی برنامه های نوبت کاری، آموزش پرسنل در زمینه نوبت کاری و آموزش راهکارهای افزایش رضایت شغلی و کاهش استرس شغلی و آموزش نحوه صحیح اعمال نیرو و حمل دستی بار، در حفظ سلامتی کارکنان و افزایش کیفیت ارائه خدمات به جامعه موثر واقع می شود.

منبع: https://acgih.ir