مقدمه

خستگی مرتبط با کار به یکی از عوامل ایجاد نگرانی در بسیاری از کشورهای صنعتی تبدیل شده است. این خستگی ناشی از تماس با دشواریهای ذهنی و جسمی بوده و عوامل مختلفی مانند بار کاری بالا، کار طولانی مدت و ساعات کاری متغییر استرس زا بوده و ایجاد کننده خستگی می باشند. در کشورهای حوزه اتحادیه اروپا مانند هلند و همچنین کشورهای توسعه یافته دیگر مانند ایالات متحده، سوئد و کانادا، ۴۰ درصد کارگران به دلیل بار کاری بالای روزانه، خستگی قابل توجهی را تجربه می کنند که گاهی این میزان به ۶۰ درصد هم می رسد. خستگی ناشی از کار بر بهره وری، ایمنی و رفاه کارگران تأثیر منفی داشته و اگر تبدیل به خستگی مزمن شود، باعث ایجاد اثرات ناسازگارانه ای چون الگوهای کاری ناکارامد، کاهش تمرکز و انگیزه کاری خواهد شد. هنگام انجام کار، افراد منابع انرژی جسمی و ذهنی خود را مصرف کرده و برای جایگزین کردن ذخایر خالی شده نیاز به بازیابی و آسودگی از عوامل استرس زا و خسته کننده را دارند. یکی از مهمترین شرایط تاثیرگذار بر وضعیت جسمی و روحی کارکنان، میزان توانایی فرد در بازیابی از خستگی و استرس بعد از اتمام کار می باشد.

بازیابی

بازیابی (recovery) به عنوان دوره زمانی مورد نیاز فرد برای رسیدن به سطح عادی عملکرد پس از پایان مواجهه با عامل استرس زا تعریف می شود. بعضی از بازیابی ها در محل کار هنگام استراحت در محل کار انجام صورت گرفته ولی غالب آنها بعد از پایان شیفت کاری شروع شده و تا ابتدای شیفت بعدی ادامه دارند. مفهوم نیاز به بازیابی در مدل تلاش – بهبودی میجمن (Meijman) و همکاران مطرح گردیده است. در این مدل، بر اساس میزان تلاش فرد و کاری که بر وی تحمیل می شود، یک دوره زمانی جهت بهبودی و بازگشت به شرایط قبل از انجام کار مورد نیاز است. این نیاز در ساعات انتهایی کار و ساعات اولیه بعد از شروع کار خود را نشان می دهد.

هنگامی که فرد نیاز به استراحت و بازیابی را در خود حس می کند، حالاتی چون اضافه بار تحمیلی، حساس تر شدن، تمایل به دوری از اجتماع، کاهش سطح عملکرد و فقدان انرژی لازم برای انجام کار بر وی حاکم می شود. علاوه بر این موارد، خستگی ذهنی و کاهش انگیزه در فرد به وجود می آید. اگر امکان تسکین و بهبودی فرد و رسیدن وی به شرایط جسمی و ذهنی قبل از انجام کار نباشد، کارگر روز کاری خود را با نیاز به بازیابی انباشته شده از روزهای قبل آغاز می کند که باعث تحمیل استرس بیشتر به فرد در انجام کار خواهد شد. این استرس های تجمعی به مرور زمان باعث احساس خستگی بیشتر، کاهش بهره وری، ایمنی، سطح رفاه و آسایش شده و نگرانی هایی در رابطه با سلامتی فرد ایجاد می کند.

مقیاس نیاز به بازیابی

مقیاس نیاز به بازیابی (need for recovery scale) معیاری مناسب برای تشخیص ریسک فاکتورهای شغلی است. درحقیقت این مقیاس بعنوان تابعی از ویژگیهای کاری مانند نوع کار، بار کاری، فشار کار، کنترل فردی و ساعات کار واقعی می باشد. مقیاس نیاز به بازیابی یک مقیاس مهم در زمینه خستگی بوده و کیفیت زمان بازیابی کارگر را ارزیابی می کند. این سنجه روانی دارای حساسیت مناسب نسبت به تغییرات بوده و قابلیت اطمینان بالایی دارد. این مقیاس اثرات کوتاه مدت یک روز کاری را معرفی کرده و بصورت نیاز به رمق یافتن و آسایش از تلاش های کاری می باشد. بعلاوه، این مقیاس دشواری های کارگر بعد از اعمال نیرو را کمی سازی کرده و ابزار مناسبی برای پایش سامت افراد می باشد.

مطالعات انجام شده با استفاده از این شاخص نشان می دهند که بالا بودن مقادیر این مقیاس، با شیوع بالای حوادث کاری و مشکلات مرتبط با سلامتی رابطه مستقیم دارد. افزایش مقیاس نیاز به بازیابی در کارکنان می تواند باعث افزایش زودرس فشار خون، مشکلات کاری، خستگی، غیبت از کار، شکایات ذهنی مربوط به سلامتی و فرسودگی شغلی شود. اسلویتر و همکاران نیز اظهار داشتند که این مقیاس با دشواری های کاری رابطه داشته و می تواند برای پیش بینی شکایات شغلی به کار رود. موهرن و همکاران در رابطه با سن و میزان نیاز به استراحت مطالعاتی انجام داده و رابطه این دو مورد را مستقیم و خطی گزارش کردند.

پرسشنامه:

این پرسشنامه از یازده عبارت با پاسخ بله / خیر تشکیل شده که روایی و پایایی آن در مطالعات گذشته مورد تأیید قرار گرفته است. بعلاوه، وان در استار و همکاران در مطالعه خود ضریب الفای کرونباخ این مقیاس را ۰/۸۵ بدست آوردند.

بخش دانلود:

برای مطالعه ادامه مطلب و دسترسی به پرسشنامه، فایل زیر را دانلود نمایید: